فایلکده برتر( برترین مرجع فایل های تخصصی آموزشی )

مقاله علمی با عنوان تحلیل محتوای کتاب اخلاق پزشکی بر اساس نظریه سیستم ارزشی آلپورت(Word)

فرمت فایل: Word تایپ شده( قابل ويرايش و آماده پرينت )

تعداد صفحات: 24 صفحه

عنوان مقاله: تحلیل محتوای کتاب اخلاق پزشکی بر اساس نظریه سیستم ارزشی آلپورت

چاپ شده در مجله: مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

قابل استفاده برای مجلات معتبر داخلی، مجلات علمی پژوهشی، مقالات کنفرانسی و تحقیقات دانشجویی

قسمتی از متن مقاله:

چکیده

مقدمه: این پژوهش با هدف بررسی میزان توجه کتاب اخلاق پزشکی به مؤلفه ­های ارزشی آلپورت انجام شده است.

روش: روش مطالعه، تحلیل محتوا و با رویکرد کمی و از نوع مقوله­ ای بوده است. جامعه پژوهش در این مطالعه، کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) است که در سال 1383 توسط معاونت آموزشی و امور دانشگاهی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین و به چاپ رسیده است. در این پژوهش نظریه «سیستم ارزشی آلپورت» مبنای تحلیل قرار گرفته است. در این بررسی واحد تحلیل محتوا جملات می­باشد که در متن کتاب به طور مستقیم یا غیر مستقیم (مفهوم آن­ها) درباره هر یک از مؤلفه ­های ارزشی آلپورت به آن اشاره شده است. برای مطالعه پایایی فرایند سنجش، متناسب با روش مطالعه (تحلیل محتوی) از شیوه بازآزمایی بهره ­گیری شده است. نتایج پایایی و اعتبار این آزمون­ها مطلوب و رضایت­بخش هستند.

نتایج: میانگین سنخ ارزشی نسبت به کل جملات 1±5/146 از 879 جمله و انحراف معیار 766/2 می ­باشد. یافته ­ها نشان داد در مجموع، 5780 جمله در کتاب به سنخ ­های ارزشی آلپورت پرداخته است که به ترتیب بیش‌ترین درصد، ارزش­های اجتماعی 83/30 درصد (271 جمله)، مذهبی 43/23 درصد (206 جمله)، سیاسی 09/23 درصد (203 جمله)، نظری 35/10 درصد (91 جمله)، اقتصادی 55/9 درصد (84 جمله) و زیباشناختی با فراوانی 73/2 درصد (24 جمله) می­باشد.

نتیجه­ گیری: ارزش­های اجتماعی در این کتاب بیش­تر مطرح شده و ارزش­های زیباشناختی کم­تر مد نظر قرار گرفته است. لذا پیشنهاد می­شود با توجه به اهمیت موضوع، محتوای کتاب مورد نظر بازبینی شود و حیطه­ های نظری، اقتصادی و زیباشناختی بیشتر مورد توجه قرار گیرند و با رعایت اصول سازمان­دهی محتوا، اصل توازن رعایت شود.

واژه ­های کلیدی: ارزش­ها، اخلاق پزشکی، تحلیل محتوا

مقدمه

ارزش­ها جزء جدایی­ ناپذیر شخصیت و زندگی اجتماعی هستند و بدون وجود آن­ها زندگی انسان­ بدون ساختار است. در واقع وجود ارزش­هاست که به زندگی انسان­ جهت می­دهد و بدون آن هیچ انگیزه­ای برای رسیدن به هدف وجود ندارد. ارزش­ها به طور گسترده به عنوان اصول اساسی و اعتقادات هستند که به عنوان راهنمای کلی رفتار و استانداردها در نظر گرفته می‌شود (1). اینلو در مورد ارزش­ها اظهار داشت که: «از نظر من ارزش­ها در یک جمله، شاخص­های تعیین‌کننده در وجود انسان هستند که بر انتخاب­های او در زندگی تأثیر گذاشته و رفتار او را شکل می­دهند». در اصل ارزش­ها قوانینی هستند که افراد به کمک آن­ها رفتار خود را شکل می‌دهند . ارزش­ها در زندگی افراد و اجتماعات نفوذ دارند و نزد آن­ها بامعنای زندگی مرتبط هستند؛ زیرا ارزش­ها در واقع با انگیزه‌های رفتار، آمال و آرزوها سروکار دارند. ارزش­ها جزو مفاهیم اساسی در تمام جنبه­های زندگی، اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هستند و همه­ی ارتباطات انسانی را تحت تأثیر قرار می­دهند. آینده­ی هر جامعه بیش از تقدم فناوری، به ارزش­هایی بستگی دارد که انتخاب می­کنند. این امر به دلیل آن است که ارزش­ها در جزیی­ترین امور فرهنگی، استفاده از فناوری و حتی الزامات انجام وظیفه و مشارکت اجتماعی دخیل هستند (3). افراد و گروه‌های اجتماعی همواره ارزش­ها و دیدگاه‌های خود و این را که چه کاری درست و چه کاری نادرست است، به نسل­های بعدی منتقل می‌کنند. بدون این نوع انتقال ارزش­ها، خانواده­ها و گروه­های بزرگ­تر بشری، نقش اثرگذار خود را از دست خواهند داد، ارتباط نامرئی ولی حیاتی میان مردم قطع خواهد شد و تمامی اصول همکاری و تبادل تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. به همین دلیل، آموزش اخلاقی و ارزشی جوانان، هرگز از اذهان جامعه­ی بزرگ‌سال حذف نمی‌شود (4). پس ارزش­ها واقعاً می­توانند به افراد آموزش داده شود. ارزش­ها از منظر آلپورت به منظور ارزیابی اهمیت نقش نسبی شش ارزش یا انگیزه اساسی در زندگی یک فرد تهیه شده است. این شش ارزش مبتنی بر سنخ­بندی آدمیان بنا به نظر ادوارد اشپرانگر فیلسوف آلمانی است که عبارتند از: زیبایی شناختی، نظری، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و سیاسی که هر کدام برای خود اهمیت جداگانه­ای دارند (2). آلپورت در مورد تعاریف سنخ­های ارزشی تعاریف جامعی را ارائه داده است لذا به دلیل اینکه بر اساس همین تعاریف جامع و کامل، نشانگرهای بیشتری نسبت به سایر سیستم­های ارزشی به دست آمد، از این سیستم در این پژوهش استفاده گردید.

ارزش­ها به طور عمده از طریق تجربه و به طور سنتی توسط پدر و مادر و جوامع منتقل می­شوند. نظام­های اجتماعی مختلف نیز می‌توانند از طریق الگو قرار دادن رهبران در جامعه ارزش­ها را منتقل کنند (3) و آن را به طور یکپارچه به جوانان آموزش دهند. دانشگاه­ها از جمله نظام­های اجتماعی هستند که به عنوان انتقال­دهنده ارزش­ها نزد جوامع شناخته شده­اند. در این رابطه بزکوس (2010)، بیان می­کند که دانشگاه­ها محیطی هستند که در آن منابع کمیاب و دانش­جویان در رقابت با یکدیگرند، پس موسسات باید در رسیدن به فرایندهایی که برای آموزش عالی حیاتی هستند کارایی بهتری داشته باشند (6). لذا یک سیستم رهبری، از ارزش­ها یا عقاید محکمی پیروی می­کند تا چارچوب اخلاقی را پدید آورد که از آن یک رهبر چشم­انداز توسعه، تعریف و فرایند تغییر را اصلاح کند (7). پسکارو عنوان می­کند که دانشگاه مسوؤل توسعه جامعه در کوتاه مدت و بلند مدت است. اگر دادگاه اجتماعی خاصی تنها در اهداف کوتاه مدت و میان مدت تمرکز داشته باشد، دانشگاه موظف است به انجام فعالیت­های سازگار با اهداف و ارزش بیشتر بپردازد (4).

در ارتباط با ارزش­های حاکم بر دانشجویان دانشگاه مطالعات زیادی انجام شده است. بنت زمان و محمد (2012) در مطالعه­ای که در آن به بررسی مقایسه­ای ارزش­ها از دانشجویان پسر بنگلادشی در دانشگاه­های دولتی و خصوصی پرداخته است، به این نتیجه رسید که هیچ تفاوت قابل توجهی در ارزش­های نظری، زیبایی­شناختی و مذهبی بین دو گروه دانشجویان پسر در حال تحصیل در دانشگاه­های دولتی و خصوصی بنگلادشی وجود ندارد. اما تفاوت معنی­داری بین ارزش­های اقتصادی، اجتماعی و ارزش­های سیاسی پاسخ­دهندگان یافت شد (5). در تحقیقی که فرنهام (1988) تحت عنوان ارزش­ها و انتخاب­های حرفه­ای: بررسی تفاوت ارزش در دانشجویان پزشکی، پرستاری و روانشناسی انجام داد، انجام داد، به مقایسه ارزش­های دانشجویان سال اول رشته­های داروسازی، پرستاری و روان­شناسی، با استفاده از پرسش­نامه روکیچ پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که نظام ارزشی و درجه‌بندی دانشجویان پرستاری و داروسازی به نسبت رشته روان­شناسی بیشتر به هم شبیه است (6). هلکما و دیگران (2003)، نیز در مطالعه­ای رابطه­ی بین سلسله مراتب ارزش­ها با مراحل رشد اخلاقی کهلبرگ را در 43 دانشجوی پزشکی در دو سال اول مورد مطالعه قرار دادند، با توجه به مطالعات انجام شده دانشجویانی که در مراحل بالاتر رشد قرار داشتند از ارزش­های بالاتری برخوردار بودند (7).

در میان شاخه­های اخلاق حرفه ای، اخلاق پزشکی به دلیل منزلت خاص و متعالی حرفه پزشکی از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. اخلاق پزشکی از دیرباز یکی از اجزای پزشکی به حساب آمده و پزشکان در کنار یادگیری دانش پزشکی ناگزیر بودند اصول اخلاقی حاکم بر درمان را نیز فراگرفته و آن­ها را به هنگام درمان بیماران بکار بندند. در راستای موضوع مورد مطالعه، در تحقیقی که به میزان رعایت اخلاق پزشکی در پایان­نامه­ها و کارآزمایی­های بالینی در دانشگاه علوم پزشکی بابل انجام شد، این نتیجه به دست آمده است که اصول اخلاقی پزشکی در مطالعات کارآزمایی بالینی بصورت جدی رعایت نگردید و این ممکن است از عدم توجه محققین در رعایت اصول اخلاق پژوهش باشد در راستای موضوع مورد مطالعه، معتمد جهرمی و دهقانی (1393) در تحقیق خود تحت عنوان نگرش دانشجویان نسبت به اصول اخلاق پزشکی و تطبیق آن با اخلاق اسلامی در دانشگاه علوم پزشکی کرمان به این نتیجه رسید که دانشجویان نگرش مثبتی نسبت به اصول اخلاقی داشته و این اصول را منطبق با اعتقادات و ارزش­های اخلاق اسلامی می­دانند (8).

تصمیم­گیری اخلاقی در مسائل پزشکی از آن جهت که ارتباط مستقیمی با نوع نگرش به انسان دارد، می­تواند بسته به فرهنگ و باورهای جامعه، متغیر باشد. از این رو ضروری به نظر می­رسد تا اصول و مبانی تصمیم­گیری­های اخلاقی در حوزه پزشکی، یک بار با توجه به آموزه­های دینی مورد بررسی قرار گیرند. اسلام به عنوان آخرین و کامل­ترین دین الهی با برخورداری از دو پشتوانه قرآن و سنت کوشیده است با توجه دادن مردم به ارزش­های انسانی، آن­ها را در برخورداری از زندگی بهتر یاری رساند. برنامه­ریزی و سیاست­گذاری فرهنگی و اجتماعی بدون شناخت نظام ارزش­ها و عوامل مرتبط با آن امکان­پذیر نیست. بر این اساس مطالعه و پژوهش درباره نظام ارزش­ها می­تواند اطلاعات مفیدی درباره وضع موجود فراهم آورده و مبنای علمی برای برنامه­ریزی در جهت نیل به اهداف فرهنگی، تربیتی و اجتماعی قرار گیرد. شناخت نظام ارزش­ها و آگاهی از نوع اولویت­های ارزشی می­تواند اطلاعات بسیار مفیدی برای پاسخ­گویی به نیازهای جوانان فراهم آورد. چارچوب ارزش­ها آمیزه­ای از عوامل محیطی، اجتماعی، زیستی، روانی و عناصری نظیر فرهنگ حاکم بر جامعه، خانواده و ارزش­های آن، شرایط اقتصادی، دین، نژاد، شغل و سطح آموزش است. باید این ساختار و چگونگی سازمان­دهی آن را تشخیص داد و بر اساس آن پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد. بنابراین بر اساس فرمایشات بنیان­گذار جمهوری اسلامی ایران که دانشگاه­ها را منشا تحولات جامعه می­دانند؛ اهمیت و جایگاه دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی در رشد و توسعه جامعه و پیشرفت کشور، از موضوعاتی است که اگر مورد شناخت و توجه قرار گیرد، می­توان از نقش و قدرت تأثیرگذاری آن­ها بر پیشرفت بخش­های دیگر جامعه به نحو مطلوب بهره برد. دانشگاه­های علوم پزشکی (و خدمات بهداشتی درمانی)، علاوه بر مشابهت با دانشگاه­های وزارت علوم به لحاظ پرداختن به آموزش و ارتقای علم و دانش، وظایف سنگین­تری در حوزه بهداشت و درمان و پرداختن به سلامت شهروندان و افراد جامعه بر عهده دارند. علاوه بر این یکی از مهم­ترین دغدغه‌های وزارت علوم پرورش انسان کامل است که متصف به صفات و ارزش­های اسلامی باشد. بنابراین باید آن را وظیفه ­ای خطیر و در عین حال مشکل دانست. در این راستا کتاب­های درسی به عنوان مؤلفه­های اساسی برنامه درسی تلقی می­شود که بیش از 90/0 رفتارهای شاگرد، استاد و عوامل مدیریتی را به خود وابسته می­نماید (9). این مطالعه با هدف تحلیل محتوا کتاب اخلاق پزشکی بر اساس نظریه سیستم ارزشی آلپورت انجام شد تا راهی برای افزایش شناخت مجموعه کتاب درسی دانشگاه و نیز افزایش موفقیت در ارتقای میزان شاخص­های عملکردی آن باشد.

اهداف پژوهش

بررسی میزان توجه کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) به مؤلفه­های ارزشی آلپورت

سوال تحقیق

ارزش­های مورد تأکید در محتوای کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) به چه ترتیبی مورد توجه بوده است؟

روش

این پژوهش به روش تحلیل محتوا و از نوع مقوله ­ای انجام شد. تحلیل محتوا یک روش پژوهشی است که برای تشریح محتوا به صورت عینی، منظم و کمی به کار می­رود (10). تحلیل محتوای با هدف شناسایی ارزش­های سیستم آلپورت آغاز و جامعه پژوهش در این مطالعه، کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) که توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1383 چاپ گردیده است می­باشد. سپس به تعیین نشانگرها و در نهایت به جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده­ها پرداخته شد. این کتاب در سال تحصیلی 93-92 انتخاب و جهت تدریس در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند استفاده گردیده است. کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) شامل دو جلد می­باشد. جلد اول شامل 6 فصل و جلد دوم شامل 17 فصل می­باشد. جدول شماره 1 نشان­دهنده اطلاعات مربوط به کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی) تدریس شده در دانشگاه علوم پزشکی در سال تحصیلی 93-92 می­باشد.

جدول 1: مشخصات کتاب اخلاق پزشکی (پزشک و ملاحظات اخلاقی)

تهیه شده توسط سایت فایلکده برتر